Het pauperparadijs

by Suzanna Jansen

Amsterdam-Noord tijdens de crisisjaren: Roza Dingemans, moeder van een door schulden en alcoholisme getroffen gezin, probeert koste wat kost haar waardigheid te bewaren. Ze ontleent onvermoede trots aan een gerucht over een voorname afkomst en een misgelopen erfenis. Maar is dat mythe of werkelijkheid?

Op zoek naar de feiten stuit haar kleindochter, de auteur, op een verborgen stuk Nederlandse geschiedenis: haar voorouders blijken te zijn blootgesteld aaneen uniek heropvoedingsexperiment in de Drentse nederzetting Veenhuizen. In drie enorme kazernes werden daar vanaf 1823 tienduizenden arme stadsgezinnen doortucht en landarbeid gedrild tot nuttige burgers. Maar wat begon als een bevlogen project om de armoede in Nederland in twaalf jaar uit te roeien, veranderde al snel in een fuik voor de paupers.

Genres: Nonfiction, History, Biography, Audiobook, Roman, Dutch Literature, Historical

260 pages, Paperback

First published January 1, 2008

About the author

Suzanna Jansen is geboren en getogen in Amsterdam. Na de middelbare school begint ze aan een balletopleiding maar stapt over op de studie Communicatie aan de HEAO. Na enige jaren bij een marketingbedrijf is ze in de jaren negentig betrokken bij de oprichting van Independent Media, het uitgeefconcern van Derk Sauer en Annemarie van Gaal in Moskou, waarvoor ze ook naar Rusland verhuist.

In Moskou kiest ze voor journalistiek, als researcher voor documentaires van de VPRO en VRT, later als correspondent voor het Belgische dagblad De Morgen en freelance voor onder andere NRC Handelsblad, HP/deTijd en Opzij.


Terug in Nederland schrijft ze reportages voor onder meer Trouw en Intermediair. Al gauw stuit ze op de roemruchte bedelaarskoloniën van Veenhuizen, en haar familiegeschiedenis daar. Een beoogd artikel over dat langdurige en unieke heropvoedingsexperiment in het Drentse veen loopt uit op een boek, dat in januari 2008 verschijnt onder de titel Het pauperparadijs. Dit boek wordt onverwacht een bestseller, waarvan inmiddels meer dan 240.000 exemplaren zijn verkocht.

In oktober 2010 verschijnt De pronkspiegel, een kleine bundel met journalistieke verhalen uit Moskou. In 2011 rondt ze een opleiding theatermaken af, en in datzelfde jaar verschijnt De hemel is goud, een boek over ambitie en overmoed, opgebouwd uit een historische constructie versneden met een fictief verhaal.

Reviews

[José Van Rosmalen · Rating 5 out of 5]

Een jaar of tien geleden bezocht ik Veenhuizen en Willemsoord, de kolonies die ooit waren bedoeld om mensen weer op het rechte pad te brengen. Ik was onder de indruk van de panden met de moralistische opschriften in het Drentse landschap. In de museumwinkel kocht ik toen het boek ‘het pauperparadijs’ van Suzanna Jansen. Ik heb het nu voor de tweede keer gelezen.
Het is een heel goed voorbeeld van een persoonlijke familiegeschiedenis die tegelijkertijd een sociaal portret is en een beeld geeft van het beleid van overheid en samenleving in de afgelopen eeuwen. De Veenkoloniën werden gesticht door Jan van Den Bosch die ook gouverneur in Nederlands Indië was. Hij wilde de paupers uit de grote steden door orde en tucht heropvoeden, streng maar rechtvaardig. De voorouders van Suzanna Jansen kwamen hier terecht. Dat werd in de familie eerst verzwegen, uit schaamte voor dit verleden. Ook in latere generaties speelt schaamte voor armoede een grote rol, bijvoorbeeld bij haar opa en oma die in Amsterdam in armoede leefden. Alcoholisme van haar opa had een negatieve invloed. Ze schrijft een familieverhaal met persoonlijke betrokkenheid en vertelt ook veel over hoe er in verleden en heden tegen armoede wordt aangekeken. Dat is lang niet altijd begripvol, vaak ronduit afwijzend. Zo moest je als ‘steuntrekker’ in de jaren dertig vernederende beoordelingen ondergaan om een paar gulden steun te krijgen.
Het boek past in de inmiddels rijke traditie van non-fictie boeken met een persoonlijk en maatschappelijk verhaal die zich in Nederland heeft ontwikkeld. Ik denk bijvoorbeeld aan het werk van Geert Mak en Judith Koelemeijer.

[BellaGBear · Rating 4 out of 5]

Dit is een prachtig toegankelijk boek over de geschiedenis van de armen in Nederland, en met name over de armenkolonie in Veenhuizen. De tijdsspanne van het boek bedraagt ongeveer eind 18e eeuw tot de jaren veertig van de negentiende eeuw. Voordat Veenhuizen een gevangenisdorp werd, was het een plek waar landlopers en armen heen gestuurd werd om ‘heropgevoed’ te worden. Dit boek maakt heel erg duidelijk hoe er vroeger, en nu nog steeds, neergekeken wordt op armen, ook wel paupers genoemd. De analyse van Suzanna Jansen maakt duidelijk in welke omstandigheden paupers gedwongen werden te leven, wat weer belangrijk inzicht geeft in hun leven, en het waarom van hun omstandigheden.

Dit boek stelt een interessante vraag over het verschil tussen mogelijk goede bedoelingen en de praktijk. De armenkolonie is gesticht door Johannes van den Bosch, die het als zijn persoonlijke missie zag om de paupers van Nederland te helpen. Zelf ben ik geneigd te geloven dat hij goede bedoelingen had, maar dat betekent niet meteen dat het bestaan van de strafkolonie louter gedragen werd door mensen met goede bedoelingen. De historische bronnen die Jansen aandraagt over de politieke discussies over de kolonie wijzen op desinteresse van de politiek. Ze willen graag het probleem van landloperij en paupers oplossen, maar lijken net zo tevreden te zijn paupers op te sluiten ver weg van de beschaving in een onherbergzaam stuk van Drenthe, dan het probleem daadwerkelijk op te lossen. De algemene filosofie was toentertijd dat arme mensen het vooral aan zichzelf te danken hadden, en dat ze inherent eigenschappen hadden die het hun onmogelijk maakten om van de armoede te ontsnappen. Paupers die het niet voor elkaar kregen uit de armoede te komen na hun verblijf in de kolonie, hadden het waarschijnlijk ook aan zichzelf te wijten.

Al met al is dit boek een indrukwekkende prestatie, waar heel veel informatie gegeven wordt op een meeslepende manier. Dit is des te indrukwekkender omdat het boek relatief dun is (ongeveer 250 pagina’s).

Dit is maar een deel van het review, lees het hele review op Bookworms United: https://bookwormsshallruletheworld.wo...

[Ingrid Verschelling · Rating 4 out of 5]

“Het pauperparadijs” - Suzanna Jansen vertelt een schrijnend verhaal over ruim twee eeuwen armoede in Nederland aan de hand van de geschiedenis van haar voorouders, tot vijf generaties terug. Het boek is zowel een familiegeschiedenis als een journalistiek verslag van hoe Nederland tussen 1800-1960 met armoede om ging.

De familiegeschiedenis van Suzanna Jansen begint in 1785 bij de geboorte van Tobias Braxhoofden en gaat door tot het heden, het leven van de schrijfster zelf. Als een rode draad door de geschiedenis van dit familieverhaal is de oprichting en het bestaan van de bedelaarskolonie in het Drentse Veenhuizen, het ‘pauperparadijs’ waar sinds 1818 arme stedelingen werden ‘heropgevoed’, deels min of meer vrijwillig, met militaire tucht en landarbeid. De bedelaarskoloniën waren de ‘oplossing’ van de verlichte legerofficier en politicus Johannes van den Bosch voor het nijpende armoedeprobleem in het ontwrichte Nederland van na Napoleon.

Tussen 1840 en 1858 verbleef bijna 2 procent van de toenmalige bevolking in drie ‘vrije-’ en twee ‘dwangkoloniën’ in het barre Drenthe. Onder hen drie generaties voorouders van Suzanna Jansen.

Suzanna Jansen: “Van den Bosch’ gedachtegang was op zichzelf loffelijk: de omstandigheden waren verkeerd en daar moest je dus iets aan veranderen. Maar de uitvoering liet te wensen over.”

De schrijfster stuitte op haar verhaal als ze bij het opruimen van de zolder een bidprentje vindt, waarop stond dat haar overgrootmoeder Helena Gijben in 1856 was geboren in Norg, ‘bij Assen’. Over haar ging het verhaal, dat Helena het ongeluk had verliefd te worden op een katholiek terwijl ze zelf protestant was. Ze nam zijn geloof aan werd toen door haar familie verstoten en onterfd. Dit 'romantische' verhaal doet Suzanna besluiten uit te zoeken uit welke familie haar overgrootmoeder dan verstoten is. Zij vraagt de geboorteakte van Helena Gijben op bij het bevolkingsregister en ziet tot haar stomme verbazing niet Norg als geboorteplaats maar Veenhuizen, het Derde Gesticht. Geen sprake van verstoting of onterft worden, ... de ouders van Helena waren straatarm geweest. Norg, bij Assen, bleek een rookgordijn. Had Helena het 'romantische' verhaal uit schaamte verzonnen? Suzanna Jansen ging op onderzoek uit, speurt in de archieven en kwam terecht bij de reeds genoemde Tobias Braxhoofden, die zich op 17-jarige leeftijd meldde voor het leger van Napoleon om daarmee Europa in te trekken. Als gelouterd soldaat heeft hij zich ook in het na-Napoleontische tijdperk in de Nederlanden nog een zekere positie verworven. Toch is het misgegaan en heeft hij zich vrijwillig, met zijn gezin, onder laten brengen in het toen nieuwe experiment in Veenhuizen dat door Johannes van den Bosch is opgestart. Suzanna Jansen vindt uiteindelijk de reden van de verhuizing van Tobias en Christina van Delft naar Veenhuizen.

Al lezend komt een verdwenen Nederland dichtbij, een rigide standenmaatschappij waarin dubbeltjes nóóit kwartjes werden. Pijnlijke episoden gaat Jansen niet uit de weg, al zegt ze erbij hoeveel moeite het haar kost. Het laat een kant van onze vaderlandse geschiedenis zien die niet past in de helden- en regentenverhalen, gouden eeuwen, nagelaten paleizen, het laat een andere cultuur zien dan die we in musea aantreffen.

Het gaat over levens getekend door een lange rij hongerige, vroeg stervende kinderen, en door gebrek. Uit de Amsterdamse archieven diepte Jansen rapporten op uit 1898 over haar overgrootmoeder, die met vijf kleine kinderen, de jongste, Harm, nog geen twee, in acute nood achterbleef nadat haar man was vertrokken. Na inspectie door het Burgerlijk Armenbestuur, waaruit blijkt dat Helena geen klaploopster is, krijgt ze vier gulden, genoeg om het een paar weken uit te zingen. ‘Na 7 december moest de situatie opnieuw worden bezien. Maar dat bleek niet nodig. Op 8 december ging Harm dood. Toen hoefde er niemand meer thuis te blijven om op hem te passen.’

Jansen windt zich op als ze over de vernederingen, het onrecht en de radeloosheid schrijft die met armoede gepaard gaan.

Het huis van Suzanna Jansen (1964) staat in de Jordaan, op een steenworp afstand van de plek waar haar overgrootmoeder en grootmoeder hebben gewoond. De Jordaan is nu een chique buurt – designwinkels, traiteurs, geslaagde, welvarende mensen. In Het Pauperparadijs, valt te lezen hoe de Jordaan er nog maar een paar generaties geleden uitzag. Verkrot, vol kelderwoningen die hele gezinnen herbergden ‘met hun voeten in het regenwater en hun hoofd gebogen om niet tegen de balken te stoten’.

Armoede werd gezien als een persoonlijke eigenschap, niet als de consequentie van sociale omstandigheden, alsof armen een apart ‘ras’ waren dat niet wilde deugen. Armen werden minderwaardig bevonden.

Het is ook het verhaal van het langzame opkomen van de verzorgingsstaat, en de gedachte dat de samenleving zieken, werklozen en bejaarden niet aan hun lot over mocht laten. Met Suzanna Jansen werd de armoedeketen eindelijk definitief doorbroken.

Niet alleen armoede, ook de schaamte ervoor blijkt van generatie op generatie te worden doorgegeven. „Schaamte versterkt mede de hardnekkigheid van armoede. Armoede kruipt zo als het ware onder je huid.”

Haar dochter weet niet wat armoede is, zegt Suzanna Jansen in een interview, en zelf weet ze het ook nauwelijks. Dat komt doordat haar grootmoeder het lef had haar moeder naar de mulo te sturen en doordat in de jaren na de oorlog de sociale mobiliteit toenam; het werd mogelijk van een dubbeltje een kwartje te worden. Maar armoede wis je zo snel niet uit: „Ik heb me lang uitgebreid verontschuldigd als het ging over de aankoop van dit huis. Het voelde alsof ik me moest verantwoorden, omdat ik ben opgevoed met het idee dat sommige dingen, zoals huizen kopen, alleen voor rijken waren en niet voor ons.”

Suzanna Jansen: “De kloof tussen arm en rijk is nog altijd heel diep; afkomst blijft belangrijk. Mijn oudere zussen kregen ondanks hun hoge cijfers het schooladvies ‘mavo’. Pas bij mij, hun jongste kind, hebben mijn ouders het schooladvies genegeerd, ik mocht naar het vwo. Vorig jaar las ik nog over een Turkse jongen met een foutloze Citotoets. En wat denk je dat zijn leraar zegt in dat krantenartikel? ‘Het gymnasium is te hoog gegrepen.’”

En heel kort, aan het eind van haar boek, waarschuwt Jansen ons dat het vervolgverhaal van het heropvoedingskamp Veenhuizen misschien al is ingezet. “Gespierde taal voert opnieuw de boventoon: wie niet kan meekomen in de maatschappij heeft het aan zichzelf te danken. Zelfs het woord ‘onderklasse’ is terug van weggeweest. Alleen heten de buurten die voor berucht doorgaan tegenwoordig Amsterdam Slotervaart of Rotterdam Katendrecht: het stigma van de onderklasse keert terug in de achternamen met een Marokkaanse of Turkse klank”.

Suzanna Jansen is journaliste geworden en schreef dit boek, dat ze een motto meegaf van Orhan Pamuk, “We zijn niet dom, alleen maar arm. Dat is altijd door elkaar gehaald”.

De duidelijke schrijfstijl en goede verbindingen tussen de verschillende hoofdstukken maken het een zeer lezenswaardig boek. De schrijfster weet boeiend te vertellen over het heropvoedingskamp in Veenhuizen, het ontstaan van Floradorp in Amsterdam Noord enz. aan de hand van haar eigen voorouders. Als geïnteresseerde in stamboomonderzoek, met name de lotsverbondenheid tussen de verschillende generaties, is dit een indrukwekkend boek. Ook mijn historische belangstelling wordt in ruime mate met dit boek bevredigd. Een echte aanrader dus! Aan te raden is ook de site van Suzanna Jansen te bekijken. Daar is enorm veel achtergrondinformatie te vinden.

tags: indrukwekkend, verrassend, deskundig

[Inez de Jongh · Rating 3 out of 5]

Een interessante familiegeschiedenis die het leven van vijf generaties in de afgelopen twee eeuwen beschrijft. Veel nieuwe inzichten opgedaan over de geschiedenis van Nederland: de armoede, het heropvoedingsexperiment in Veenhuizen, tuindorpen in Amsterdam en de invloed van verschillen tussen klasse die vandaag de dag nog steeds zichtbaar zijn.
De schrijfstijl viel mij tegen. Erg feitelijk en informatief beschreven, leest wel makkelijk weg en de voor mij onbekende geschiedenis maakt het boeiend.

[Erik B.K.K. · Rating 4 out of 5]

Indrukwekkend en woede opwekkend.

[Vera · Rating 2 out of 5]

De geschiedenis van de Maatschappij van Weldadigheid was mij onbekend. Ik ken Veenhuizen, en de keurig opgerijd staande huisjes met hun stichtelijke spreuken (BITTER en ZOET, LEERING door VOORBEELD, FLINK en VLUG) op de gevels doen vreemd aan in de verder zo landelijke omgeving. Wat dat betreft biedt dit boek zeer veel inzicht over Veenhuizen, de auteur heeft tweehonderd jaar armoedebestrijding in Nederland zeer goed gestudeerd, wat ook blijkt uit de uitgebreide literatuurlijst.

Toch kan ik dit boek om verschillende redenen maar twee sterren geven.
Ten eerste vanwege het genre. Dit boek bevindt zich in een grijs vlak tussen fictie en non-fictie; het is geen van beiden helemaal. De familiegeschiedenis baseert op feiten, maar de auteur maakt ook veel aannames, die ze vervolgens eenvoudigweg voor waar stelt. Een voorbeeld: "Ik vermoedde dat de kiem van deze mythe door Cato zelf was gelegd, bij haar vertrek uit de kolonie. Op 22 augustus 1861 stapte ze als weduwe met zes kinderen op de trekschuit naar Amsterdam. Ze moet zich hebben gerealiseerd dat de weg terug was afgesloten. Terwijl ze wegvoeren uit Drenthe had ze, dat kon haast niet anders, haar kinderen op het hart gedrukt Veenhuizen nooit meer te noemen".
Dit zijn veel vermoedens, en dat staat er ook. Tot zover vind ik dat in orde. Maar acht pagina's later schrijft de auteur over de zoon van Cato:
"In een aantekenboekje van de liefdadigheidsinstelling waar hij voor wat stuivers matten mocht vlechten, las ik dat hij als geboorteplaats 'Amsterdam' had opgegeven. Kennelijk was hij de waarschuwing van zijn moeder, om zijn Veenhuizen-achtergrond te verzwijgen, nooit vergeten."
Hier gaat de auteur er dus vanuit dat haar vermoeden klopt, terwijl ze daar geen enkel bewijs voor heeft. Misschien was Toon door omstandigheden wel echt in Amsterdam geboren?

Dit soort gevallen maken het boek voor mij ongeloofwaardig.

Ten tweede heb ik een taalkundig probleem. Er is absoluut geen lijn te ontdekken in wanneer Suzanna Jansen over haar zoektocht in de verleden of tegenwoordige tijd bericht; soms schrijft ze "ik ging naar de plek waar .. en zag dit en dat en dacht daarbij zus en zo", een stuk verderop staat "bij het kijken door de archieven stuit ik op dit en dit en besef dan zus en zo".

Mijn derde probleem met het boek mag knieserig zijn, maar dat ligt in de woordkeus. De titel klinkt door de rijm natuurlijk mooi, maar in het boek zelf wordt ook het woord "pauper" veelvuldig gebruikt. Voor mij heeft dat woord een hele nare, negatieve bijsmaak. Waarom niet gewoon "armen" - dat is in mijn beleving veel neutraler. Het kan niet zo zijn dat Suzanna Jansen dit woord gebruikt omdat de arme mensen in die tijd nou eenmaal zo genoemd werden, want volgens het Etymologiewoordenboek is dat woord pas sinds 1898 in gebruik. Verder zegt ze ook "arme sloebers", daar heb ik al net zo'n probleem mee.

Jammer. Ik denk dat een hoop al opgelost zou zijn geweest als Suzanna Jansen een keuze had gemaakt: óf een door feiten onderbouwd boek over de geschiedenis van armoedebestrijding/Veenhuizen, óf een bericht uitsluitend over haar onderzoek naar haar voorouders, óf een roman die op waarheid is gebaseerd.

[Evelyn Evertsen-Romp · Rating 5 out of 5]

Wat ongelooflijk knap dat Suzanna Jansen zo'n leesbaar verhaal heeft weten te maken van deze geschiedenis. Ik heb het ademloos gelezen. Machtig interessant!

[Jordy · Rating 3 out of 5]

Een mooi werk waarmee de schrijfster probeert in te leven in de complexe 19e-eeuwse burgermentaliteit. Jansen heeft zich duidelijk goed ingelezen in een figuur als Johannes van den Bosch en zijn idealistische levensloop. De reflectie op dit idealisme in combinatie met eigen familiegeschiedenis komt goed uit de verf en daarom is dit boek ook zo bekend.

Het vergt veel energie en tijd om in verschillende archieven aan de gevonden informatie te komen; die zoektocht met zijn frustraties en meevallers is goed weergeven. Wellicht is menig mens aangespoord om ook de eigen familiegeschiedenis uit te zoeken of te laten uitzoeken.

Dat gezegd hebbende, worstel ik een beetje met de aannames die soms worden gemaakt waardoor de historische authenticiteit in twijfel te trekken is. Bij gebrek aan bronmateriaal, vergelijkt de schrijfster een 'losse' identieke situatie en beschouwt deze dan als algemene waarheid. Soms is het ook genoeg om een doodlopende weg te erkennen tijdens het doen van archiefonderzoek.

Soms lukt de vervlechting van fictie en non-fictie ook niet helemaal, in bepaalde delen lopen de ervaringen van de schrijfster en van vroegere personen in elkaar over. Die emotionele lading is zeker te begrijpen, maar ervaring met het schrijven van een historisch stuk schiet soms te kort.

Een aanradertje voor ieder die inzicht wil krijgen in het burgerlijke beschavingsoffensief van de 19e eeuw en de gevolgen daarvan op mensen de laatste eeuwen. De keerzijde is goed belicht en toont een stukje minder bekende geschiedenis.

[Sarah · Rating 3 out of 5]

Gek genoeg vond ik vooral het laatste deel over haar grootouders en ouders interessant, het grootste deel over Veenhuizen vond ik niet zo sterk en/of boeide me niet zo. Kan ook komen omdat ik aan het einde meer rust ervoer om te lezen, dat sluit ik niet uit. Laatste deel dus erg boeiend, zou ik wel meer over willen lezen - over de opkomst van sociale huur, 'slechte' wijken en sociale ongelijkheid. Dat deel voelde ook persoonlijker, wat logisch is aangezien Suzanna Jansen een directe band heeft met haar (groot)ouders en minder met de generaties ervoor.

[Nienke Vallenduuk · Rating 5 out of 5]

Twee keer gelezen, blijft een interessant verhaal. Door dit boek ontdekt dat mijn voorvader ook in Veenhuizen heeft gezeten vanwege 'landlopen'.

[Marin Kuijt · Rating 3 out of 5]

Interessant familieverhaal dat symbool staat voor een aspect van de Nederlandse geschiedenis dat we liever vergeten. De stijl is mooi, maar het boek ontstijgt het niveau van descriptie niet. Er is geen analyse en al helemaal geen theorie over wat er eigenlijk aan de hand is. Een snufje Foucault of Marx had het boek goed gedaan.

[Laura · Rating 3 out of 5]

3 ⭐️ - Interessant inkijkje door de familiegeschiedenis van Suzanne hoe Nederland door de jaren heen met de armen om is gegaan

[Luna · Rating 1 out of 5]

als je het leuk vindt om feiten te lezen zonder verhaallijn, dan zou ik het boek wel aanraden...

[Kiki Sijstermans · Rating 5 out of 5]

Ik ben echt zonder verwachtingen met dit boek begonnen en ben positief verrast en heb zoveel geleerd over dit stukje, naar mijn zeggen, vergeten Nederlandse geschiedenis. Jansen weet op een behendige manier feit en fictie te vermengen en schetst aan de hand van haar familiegeschiedenis een beeld van het leven in het Drentse opvoedingsexperiment van de 19de eeuw. Ook belicht ze de politieke, sociale en wetenschappelijke context waarin dit experiment plaatsvond en het belang hiervan voor de ontwikkelingen in het experiment. Je merkt echt dat Jansen grondig onderzoek heeft gedaan en dat kan ik altijd heel erg waarderen als lezer. Echt een aanrader voor iedereen die niet bekend is met dit stukje geschiedenis!

[Jasmijn Heyer · Rating 4 out of 5]

Hoorde laatst pas voor het eerst over Veenhuizen. Lijkt me enorm spannend om zo diep een familiegeschiedenis in te duiken. Volgens mij heeft Janssen daar onwijs veel tijd aan besteed. Sommige delen vond ik een beetje saai worden, maar een mooi verhaal.

[Tessa Noordermeer · Rating 4 out of 5]

Ooit heb ik in mijn middelbare schooltijd een lezing gehad van Suzanna Jansen over generationele armoede in Nederland en de veenkoloniën. Het onderwerp is altijd in mijn achterhoofd blijven zitten, maar ik had het boek nooit gelezen, tot nu toe!
Een erg interessant boek waarin je veel leert over maatschappelijke thema's die ook nu nog relevant zijn in Nederland.

[Renate Eveline · Rating 3 out of 5]

Een boek dat vlot leest en een aardig historisch beeld schetst van generaties die tussen 1800 en nu opgroeiden. Hierbij reserveert Jansen veel ruimte voor de geschiedenis van Veenhuizen. Ik voelde me aangenaam beziggehouden tijdens het lezen, maar toch viel het boek me tegen.
De wat babbelende toon van de schrijver, die zichzelf tot hoofdpersoon maakt, hinderde me soms. Dan staat er ergens, net zoals bij haar thuis, een fiets met een kinderzitje tegen de gevel... Dus??? Het had mij meer geraakt als de schrijfster de keuze gemaakt om de vragen die haar familieonderzoek opwerpt, met een eigen invulling van de lege plekken te beantwoorden. Met die vrijheid, die wellicht voor een journalist een lastige horde is, wordt het "factie" ipv een relaas van haar eigen zoektocht, maar in potentie een mooier verhaal, denk ik.

[Ennie · Rating 4 out of 5]

De 4 sterren zijn voor het inzicht dat dit boek geeft, in een stukje geschiedenis dat door dit boek voor je gaat leven. Het leest zeker niet als een roman, wat ik toch eigenlijk een beetje verwachtte. In dat opzicht viel het tegen. Maar ik denk ook niet dat deze familiegeschiedenis op die manier geschreven had kúnnen worden. Ik las het tegelijkertijd met andere boeken. En zo bleef het interessant. Ik had het niet willen missen.

[Jos · Rating 5 out of 5]

Super interesting family history about the writer’s family. She writes with joy and makes history interesting! It’s not just facts, she tries to imagine how it was to live in that time and writes about people and lives.

[Daniela · Rating 4 out of 5]

Belangrijke Nederlandse geschiedenis waar ik persoonlijk nog niet veel van wist. Belangrijk om te blijven vertellen.

[Bart Van Loon · Rating 5 out of 5]

Het pauperparadijs verraste me op meerdere momenten: waarom zou ik geïnteresseerd zijn in het familieverhaal van iemand die mij totaal onbekend is? Toch slaagt Jansen er prachtig in om haar voorouders als helden neer te zetten en tegelijkertijd te verankeren in bredere maatschappelijke en sociale evoluties die zich over twee eeuwen in de Lage Landen afspelen.

Deze combinatie maakt het verhaal van begin tot eind boeiend en meeslepend. Het is zowel leerzaam als intrigerend om op deze wijze zo dicht bij huis door de geschiedenis te reizen en grotere trends rondom armoede en sociale voorzieningen te ontdekken.

Mooi werk dat ik iedereen met een gezonde interesse in geschiedenis van harte kan aanbevelen.

[Lieneke · Rating 4 out of 5]

Dit boek staat al een hele lange tijd op mijn TBR. En nadat ik vorige week een wandeling heb gemaakt door Frederiksoord (de eerste kolonie) en kennis heb gemaakt met deze vreemde geschiedenis, wilde ik het boek erg graag lezen.

Suzanna vertelt op een hele mooie en verhalende manier over haar zoektocht naar de geschiedenis van haar familie. Het is ontzettend indrukwekkend om te lezen hoe haar familie in armoede heeft geleefd en hoe de overheid daarop reageerde.

Belangrijk boek om te lezen, zeker om van onze eigen geschiedenis te leren en dezelfde fouten in de toekomst te voorkomen.

[Carlijn Oskam · Rating 4 out of 5]

Waarom wist ik niets over dit onderwerp af? Fascinerend hoe zo’n 150 jaar lang mensen naar heropvoedingskampen werden gestuurd. De schrijfstijl vond ik niet heel fijn, maar ik heb wel weer veel geleerd.

[Willemine van der Zwaag · Rating 5 out of 5]

Precies op de dag dat we de Kolonie der Weldadigheid bezochten, las ik mijn boek over de familiegeschiedenis van Suzanne Jansen uit. Een indrukwekkend verhaal, een must om in ieder geval te lezen voor je het gevangenismuseum bezoekt.

[Floor Kleuskens · Rating 3 out of 5]

Belangrijk en interessant stukje geschiedenis Veenhuizen, maar ook veel fictie er doorheen. Soms werd er wel heel veel ingevuld, al kan ik dat de schrijfster niet kwalijk nemen aangezien het om haar eigen verleden gaat. Voor de buitenstaander af en toe saai. Wel jammer dat ze zo vaak het woord paupers bleef gebruiken, misschien bedoeld als stijl, maar vooral onnodig en denigrerend

[Gerdien · Rating 4 out of 5]

Mooi ineen gevlochten verhaal over de armoede in de familie van jansen en de geschiedenis van de armoedekolonies in Drente. Goed onderbouwd en helder geschreven.

[Malou Moen · Rating 3 out of 5]

Interessant, maar niet altijd even logisch gestructureerd vond ik

[Arlette · Rating 4 out of 5]

Dit (luister)boek is bij toeval op mijn pad gekomen, doordat ik een dagje bij de opnames ervan aanwezig ben geweest. Maar wat een interessant verhaal blijkt het te zijn! Het gaat over een stuk Nederlandse geschiedenis waar ik nog nooit van gehoord had: pogingen van armoedebestrijding door middel van opsluiting en heropvoeding, o.a. door de oprichting van een 'kolonie' in Veenhuizen in Drenthe. Verschillende voorouders van de auteur blijken daar gewoond te hebben. Tot haar eigen verbazing, want er lag een groot taboe op en zoiets werd dus zoveel mogelijk verzwegen binnen de familie. Het is interessant, maar ook aangrijpend, om te zien wat voor invloed (het stigma van) armoede generatieslang kan hebben op een familie. Pas bij haar eigen moeder en haarzelf, ten tijde van de oprichting van de verzorgingsstaat, lukte het eindelijk om van een dubbeltje een kwartje te worden.
Het boek is goed geschreven, al vind ik wel dat de auteur af en toe wat ouderwetse woorden gebruikt (dan doel ik uiteraard niet op citaten uit oude documenten, maar op de lopende tekst), en wordt prettig voorgelezen door Isolde Hallensleben. Het deed mij denken aan 'Sonny Boy' van Annejet van der Zijl, dat ook een waargebeurde familiegeschiedenis beschrijft (en dat ik toevalligerwijs ook als audioboek heb geluisterd). Het spreekt mij blijkbaar wel aan om over geschiedenis te leren via de levens van gewone mensen en de gevolgen die kleine of grote historische gebeurtenissen hebben voor hen en hun nazaten.
Wie schetst overigens mijn verbazing toen ik afgelopen week bij de uitreiking van de Musical Awards zag dat er ook een musical van dit boek is gemaakt! Die komt dus zeker op mijn lijstje. :-)

[Arne-Jan · Rating 5 out of 5]

Dit verhaal over de familiegeschiedenis van Jansen zelf is ongekend boeiend en bovendien erg knap opgezet en geschreven. Vooral erg interessant vond ik om te lezen dat het beleid om een oplossing te vinden voor de Amsterdamse paupergezinnen niets meer of minder is dan een curieus sociaal experiment. De negatieve effecten van dat beleid (bv. de vermenging van paupers en misdadigers) worden bovendien stelselmatig genegeerd, wat een ontluisterend beeld geeft van de beleidsbepaling in die tijd. Na lezing ben ik naar Veenhuizen gegaan om daar het dorp en het gevangenismuseum te bezoeken. Dan gaat het verhaal nog meer leven.

[Henriette · Rating 2 out of 5]

Ik had wat moeite met de vorm waarin dit boek is geschreven; vond het teveel een opsomming van feiten en vermeende feiten. Het zou een heel wat prettiger leeservaring zijn geweest als de auteur hiervoor de romanvorm had gekozen nu er toch veel aannames zijn. Ook vond ik het verwarrend dat de stem van de auteur regelmatig onverwacht tussen de historische feiten doorkwam op een niet consistente manier. Niettemin een bijzonder knap staaltje werk om zoveel over de geschiedenis van Veenhuizen naar boven te krijgen, dus daarom een belangrijk boek.