Cânân

by Peyami Safa

Cânân, Türk romancılığının zirve ismi Peyami Safa'nın aşk, ihanet ve aile temaları etra­fında ördüğü, okuyucuyu adeta sayfalarında bir uçurumun eşiğine kadar durmaksızın sürüklediği romandır. Sarayda el üstünde tutularak yetiştirildiği için ikbalperest, hırslı, bencil bir insan olan Cânân, zengin olmak ve herkesin kıskandığı biri olmak hevesleriyle ahlak, namus, sevgi, aile gibi değerleri hiçe sayan, insanlarla istediği gibi oynayan bir afettir. Lami ile Bedia, beş yıllık evlidirler, fakat Cânân'la tanıştıktan sonra Lami, Bedia'dan soğumaya ve eşini sebepsiz yere üzmeye başlar. Lami geleneğin, maneviyatın, asaletin timsali olan Bedia ile; modernliğin, maddiyatın ve soysuzluğun timsali olan Cânân arasında karar vermek zorundadır.

Genres: Turkish Literature, Roman

256 pages, Paperback

First published January 1, 1925

About the author

1899 yılında İstanbul’da doğar. Servet-i Fünun dönemi şairlerinden İsmail Safa'nın oğludur. Sivas'a sürgüne gönderilen babasının orada ölmesi üzerine 1901 yılında iki yaşında yetim kalmış, bu yüzden "Yetim-i Safa" adıyla anılmıştır. Babasız büyümenin acılarının yanı sıra, sekiz dokuz yaşlarında yakalandığı bir kemik hastalığı dolayısıyla çocukluk ve ilk gençlik yılları hastane koridorlarında geçmiştir. Bilahare bu günlerini eserlerine soğukkanlı bir ciddiyetle yansıtacaktır.

Hastalık ve savaşın yol açtığı maddî sıkıntılar dolayısıyla öğrenimini sürdüremez, babasının arkadaşı olan Recaizade Mahmut Ekrem Marif Nazırlığına veda edince onu Galatasaray Lisesi'nde okutma vaadini yerine getiremez. Peyami hayatını kazanmak ve annesine bakmak için Vefa İdadisi'ndeki öğrenimini yarıda bırakır. Keaton Matbaası'nda bir süre çalıştıktan sonra açılan sınavı kazanarak Posta - Telgraf Nezareti'ne girer; Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasına kadar orada çalışır. Daha sonra Boğaziçi'ndeki Rehber-i İttihat Mektebi'nde öğretmenlik yapmaya başlar. Dört yıl çalıştığı bu okulda kendi çabasıyla Fransızcasını ilerletir.

1918 yılında ağabeyi İlhami Safa'nın isteğine uyarak öğretmenlikten ayrılır ve birlikte çıkardıkları "20. Asır" adlı akşam gazetesinde "Asrın Hikâyeleri" başlığı altında yazdığı öykülerle gazetecilik yaşamına başlar. İmzasız olarak yazdığı bu hikâyelerin tutulması üzerine Server Bedi takma adını kullanır. Peyami Safa halk için yazdığı edebî değeri olmayan romanlarını "Server Bedi" imzası ile yayınlar. Sayıları 80'i bulan bu eserler arasında; Cumbadan Rumbaya romanıyla, Cingöz Recai polis hikâyeleri dizisi en ünlüleridir. Ayrıca ders kitapları da yazar.

1921'de Son Telgraf gazetesinde ve bilahare Tasvir-i Efkâr'da yazar. Nihayet Cumhuriyet gazetesine geçer, 1940 yılına kadar bu gazetede fıkra ve makalelerini yayınlar; roman tefrika eder. Kültür Haftası (21 sayı, 15 Ocak-3 Haziran 1936) ve Türk Düşüncesi (63 sayı, 1953-1960) adlarında iki de dergi çıkarır. Fıkra yazarı olarak Peyami, gazetelerin tirajlarını değiştirecek bir tesire sahiptir. Vefatında Son Havadis Gazetesi başyazarıdır.
Çok sevdiği oğlu Merve'yi askerliğini yaptığı sıra kaybetmesi Peyami Safa'yı çok sarsar. Bu olaydan birkaç ay sonra 15 Haziran 1961’de İstanbul'da ölür. Edirnekapı Şehitliği'ne defnedilir. Peyami Safa kendi kendisini yetiştirmiş ender şahsiyetlerden biridir. Fransızcayı Fransızca gramer kitabı yazabilecek kadar ve tıp ilmini bir doktor kadar öğrenmiştir. 43 yıl hiç durmadan yazar. Güçlü bir fikir adamı, romancı ve polemikçidir. Nâzım Hikmet Ran, Nurullah Ataç, Zekeriya Sertel, Muhsin Ertuğrul, Aziz Nesin'le polemiğe girmiştir.

Kudretli kalemi ile kısa zamanda Bâb-ı Âli’de yıldızlaşan Peyami muharrirlik yönünün yanında usta bir nazariyatçıdır. Çağdaş Türk Edebiyatının roman tekniğini en çok geliştirmiş romancısıdır. Fıkra ve makalelerinde sağlam bir mantık dokusu ve inandırıcılık görülür. Romanlarında olaydan çok tahlile önem verir. Toplumumuzdaki ahlâk çöküntüsünü, medeniyetin yarattığı bocalamayı, nesiller ve sosyal çevreler arasındaki çatışmayı dile getirir. Zıt kavramları, duygu ve düşünce tezadını ustaca işler.

Reviews

[Pelit Dündar Korkmaz · Rating 3 out of 5]

Yeryüzündeki tek kadın Canan ve çevresindeki uçkuruna düşkün erkekler? Peyami Safa'nın dilinin akıcılığına laf yok ama konu olarak zayıf bulduğumu belirtmeliyim.

[Canan · Rating 4 out of 5]

Ne femme fatale bir Canan'dı o öyle.

[özlem (mommy's lib) · Rating 4 out of 5]

eve düşen yıldırımın adıdır canan...

bedia ile 5 senedir evli olan lami, canana duyduğu derin aşk yüzünden evi terk eder, bedia'yı boşar ve canan ile evlenir. cananın masraflarına yetişmek için çalıştığı yerden bile borç almaya başlayan lami, sonunda allahın ona verdiği yarım aklını kullanıp kendisine yine aynı sebeple dert yanan bir kadının sayesinde aldatıldığını öğrenir ve dünyası başına yıkılır. eşiyle olan durumlarının üzerine bir de abisini kaybeden bedia ise adaletin tecelli edeceği güne kadar kendinden vazgeçmiş bir halde lami'nin geri döneceği günü bekler.

bu sene herhalde okurken beni şekilden şekle sokan, sinirden kudurtan en iyi kitaptı canan. canan aşağı canan yukarı cananın gözleri şöyle saçları böyle cananın eti sıkı gerdanı beyaz aman canan sultanlardan güzel derken öldüren cazibe canan, meğer mahallede ne kadar adam varsa sırayla hepsine kendini maaşa bağlatmış... üstelik adamların bazıları bu durumu bildiği halde canandan yine de vazgeçemeyip ilişkilerine devam ettiği halde.

gerçekten insanın psikolojisiyle oynayıp üstüne o dönemin de alışkanlıklarıyla insanı kendi çizgisinin sınırına getiren bir kitaptı canan benim için. midesi ve siniri dayanabilenler okusun...

keyifli okumalar 🌸

[moi, k.y.a. · Rating 3 out of 5]

Kitap, Peyami Safa'nın kalemi güzeldi ancak neden bu kadar elimde süründüğünü henüz çözebilmiş değişim ne yalan söyleyeyim. :/

[Emir · Rating 4 out of 5]

aşufteee canaaaann

[Ezgi · Rating 4 out of 5]

Cumhuriyet dönemi edebiyatından okuması keyifli, eski İstanbul'u, Kadıköy'ü bulabileceğiniz, sandalla Kalamış'a gidip, atlı arabalarla mehtaplı gecelerde gezilerin yapıldığı dönemde geçen bu roman, Canan adlı karakterin her erkeği nasıl kendine aşık edip onları kullandığını anlatır. Bu işten en çok canı yanan Bedia olur. Zevcesi Lami, Canan uğruna onu boşar ve olaylar gelişir. Beni en çok rahatsız eden; tipik kötü kadının çok kötü, iyi kadının çok iyi olması. Ve tabii ki romandaki erkeklerin güzel kadınların ruhsuz, hassas kadınların çirkin olduğu genellemesiyle 'Kadın, bir erkeğin tahlil ve muhakemesi altında, basit bir mahluktur.' bakış açısı. Sonuçta bu durum o dönemin genel yargısını yansıtıyor ama herkesin birbirini aldatması rahatsızlık verici.
Kitabı en iyi arka kapağındaki yazı anlatıyor: 'Canan romanında, tutkuların baskıyla bir takım vaatler ve geçici hevesler peşinde koşan, bu uğurda, bazı kutsal değerleri zedelemeyi göze alan insanların, sonuçta nasıl bir hüsrana ve pişmanlığa uğradığı anlatılır.'

[Özge · Rating 4 out of 5]

Peyami Safa kadar love&hate iliskimin oldugu baska bir yazar yok. Anlaticiligini, betimlemelerini, monolog gibi isleyen diyaloglarini cok sevsem de kadin dusmanligi koltugunu kimselere birakmadigi icin de hic anlasamiyorum kendisiyle. Her kitabinda muhakkak tanik oldugumuz “seytan kadin” fikri bu kitabin tamamina sirayet etmis. Kitap klasik bir Peyami Safa dlzayniyla ilerliyor. Seytan kadin, seytan kadinin etrafindaki kotucul kadinlar, batili yasam tarzindan dolayi default olarak ahlaksiz olan kisiler/aileler, kendi iyi ama cevresi kotu olan dogu-bati arasina sıkışmış bir kisi ve muhafazakar altyapisindan kopmadigi icin “makbul” kalabilen -tercihen- kadin karakter. Esas kotunun hak ettigini bulmasiyla döngü tamamlaniyor, yani sasirtici bir sey yok. Onceleri bilmeden yapsam da artik bilincli bir sekilde feminist elestiri kurami acisindan okuyunca kitap cok eglenceli oluyor, onu fark ettim. Zaten özünde cok akici, guzel bir kitap. Bazi yerlerde gercekciligini kaybettigi icin bir yildizdan mahrum biraktim. Canim Peyami Safa, günümüz yazari olsan asla okumazdim seni.

[Bleda Gençay Sönmez · Rating 5 out of 5]

"Peyami Safa'nın Cânân romanını, ilk kez 2010 yılında Koliba Film tarafında çekilen ve FOX TV'de yayımlanmış Cânân dizisi sayesinde dikkatimi çekti. On yıl sonra dizinin esin kaynağı olan romanı okumak nasip oldu. Reşat Nuri Güntekin'in Damga romanından birazcık daha sade bir dille baskısı yapılmıştır. İnanıyorum ki bu romanın ileriki de baskılarında günümüz Türkiye Türkçesi ile göreceğiz.

Dizideki Cânân daha ziyade Türk geleneklerini kendi egosuna göre kullanan Çerkes Yosma'sı Cânân göreceksiniz. Cânân'ın yosmalığının nedeni babasının tavrıdır. Cânân'ı kabul etseydi belki durum başka olurdu. Romanı okurken Cânân, gözümde Gamze Özçelik'in sarışın hali olarak canlandı. Belki de Koliba Film, Gamze Özçelik'in o dönem Uğur Pektaş'la evli olduğu için dizinin kurgusunu roman kurgusundan farklı kılmıştır. Koliba castını kullanarak romandan birebir ve günümüze göre uyarlanan bir dizi olmasını isterim. Cânân rolünde Gamze Özçelik yerine Meryem Uzerli olabilir çünkü Uzerli, yosma bir karakteri rahatlıkla canlandırabilir çünkü Alman kültürüne göre yetiştiği için. Cânân'ın öz annesine ne oldu? sorusu aklımda kalarak romanın sonuna ulaştım. Romanda Bedia'nın ahı tutulduğunu gördüm.

1925 yılının Ömer Sarı ile Bleda'sı yani Lami ve Selim sayesinde Lami gibi saf olmadığımı bir kez daha fark ettim. Okumanızı tavsiye ediyorum."

[Hatice · Rating 1 out of 5]

Canan, akillari uckurlarinda bir suru aklievvel erkegin, sarisin ve mavi gozlu bir guzelin etrafinda pervane olusunun hikayesi. Bu kadar budala karakterin bir arada oldugu baska bir kitap okudum mu hatirlamiyorum. Asabim bozuldu. Batililasma kavramini yanlis anlamis ya da sindirememis yazar Peyami Safa'nin, kadinlara olan dusmanliginin da kitabin bircok yerinde kendisini gostermesi okuma surecimi zora soktu. Narsist ve manipulatif bir kadin olan Canan ve ezik bir ruha sahip; kendisini aldatmis, kardesinin olumunde dolayli yoldan pay sahibi olan mazosist eski esini affetmekte beis gormeyen Bedia karakterleri bedel odedi ama yazarin eril adalet kafasindan olacak; ayni kadinla olan dost erkeklerden Semsi haric hicbiri bedel odemedi neredeyse. Evet evet; Semsi, Lami, Sevket, Orhan, Ali, Selim gibi karakterler var, bunlar ayni cevrenin insanlari, hepsi Canan'a asik ve kadinin her dedigini yapip, onunla iliski yasayip birbirlerini aldatiyorlar. Su rezillige bak. Hele Selim denen, kendini filozof sanan tip oyle sacmasapan konusuyor ki. Neyse, bu kitap icin fazla bile konustum. Okunmaya degmez.

[Helen McCartney · Rating 5 out of 5]

Fitne fücurun ta kendisi, küçük dağları ben yarattım sanan Canan ve etrafındaki erkekleri yalı yaşantısıyla ele alan romanımız Lami'nin beş senelik evliliğini Canan için sonlandırmasıyla başlıyor. Peyami Safa roman boyunca dönemin tüm ikiyüzlülüğünü apaçık bir şekilde ortaya sererken "bu kadarı da ayıp ama artık" dediğimiz her şeye şahit oluyoruz. Konuyu dolandırmadan sonlandıran akıcı bir romandı. Benim için tek hayal kırıklığı Lami'nin finalde Bediaya geri dönmek istemesi oldu. Hadi bu budalalar budalası döndü de, Bedia sen nasıl oldu da yeşil ışık yaktın bu çocuğa be kızım! Tabii dönemin sosyolojik ve kültürel yapısı ele alındığında Bedia kendi adına doğru bir karar vermiş de olsa, ben bir okuyucu olarak 'kadınlık gururu' dediğimiz şeye yediremedim. Açıkçası roman uçkuruna düşkün avanaklarla dolu olsa da baş avanak olan Lami, Canandan da beter rezil bir karakterken, ne mutlu olmayı ne de geleceğe dair en ufacık bir umut ışığını hak ediyordu. Ama her zamanki gibi "o erkektir yapar" kafa yapısı galip gelerek benim için tam bir hayal kırıklığıyla sonlandı.

[Vahit · Rating 4 out of 5]

Peyami Safanin bütün eserlerini okumuş biriyim.Peyami Safa psikolojik ve realizmin emareleri kitaplarında sıkça görülür.Diger eserleri gibi beni fazla cezbetmedi.Biraz Fatih Harbiye gibi biraz o dönemin benzer olayları Doğu kültüründen batı kültürüne geçişte ailenin geçirmiş olduğu değişimler.Toplumun evrim geçirdiği konularını anlatıyor .Lami beye üzüldüm bu kadar aptal ve kendini teslim etmesini hafsalam kabul etmedi. Genel manasıyla Canan Batı kültürüne adapte olmuş bir yosma Bedia da doğu kültürünün ağır başlı ve sade kültürünü yansıtan bir karakter

[Ilkay · Rating 5 out of 5]

Kalemini çok güçlü bulduğum Peyami Safa, bu kitabında da o etkisini göstermiş. Lami'nin hiç günahı olmayan Bedia'ya çektirdikleri elbet karşılıksız kalmamalı. Herkes ektiğini biçmeli bu dünyada. Kime ne yaşatıyorsanız, aynı derecede karşılık görmeniz dileğimle!.. Bu kitapta da bu sonu aradım ancak bulamamanın verdiği bir buruklukla kapattım kitabımı...

[Metin Celâl · Rating 4 out of 5]

Tipik bir kötü kadın öyküsü. Kötü kadının elinde tarumar olan bir adam ve onu sevgiyle bekleyen eski karısı. Roman Peyami Safa'nın anlatım gücü ve dönemin İstanbul'unu anlatımındaki başarısı ile güçleniyor. ilk baskısı 1925'de yapılmış.

[Selen]

Peyami Safa'nın klasik doğu-batı çatışmasını kadın bedeni üzerinden aktardığı bir roman daha. Sözde Kızlar'da hem makbul, hem de makbul olmayan kadınlar detaylıca ele alınmıştı. Bu romanda ise ağırlık makbul olmayan "şeytani" kadın ve onun tuzaklarına düşen "zayıf ve biçare" erkeklerin üzerinde.

[Fatih · Rating 5 out of 5]

Dönemi ve kişilerin yaşadığı bunalımı bu kadar iyi anlatan bir kitap okumamıştım son zamanlarda, harika oldu bir çırpıda bitirdim.

[Selin Tozlu · Rating 4 out of 5]

Yazık oldu Lâmi Efendi'ye.

[A. Sacit · Rating 3 out of 5]

Roman, Cumhuriyet ȍncesi, II. Abdulhamit Meșrutiyet dȍnemi Istanbul’ unda bir kisim burjuvazinin yașam ve gȍnůl serůvenlerini konu ediyor. Peyami Safa’ nin gelistirdigi karakterler ve tasvirleri, abartili olsa da, můthiș guzel (mesela Kocası Lami’yi 6 erkekle aldatan, důnya gůzeli Canan!).

Romanın sonuna dogru, Canan’ın annesinin devreye girmesi ve kızının kafasını kırarak ȍldůrmesiyle (ee, bir fahișeye bașka ne yakıșırdı?), roman biraz ciddiyetini kaybediyor. Tabii, nihayet mutlu son: erkek kahramanımız Lami (erkek oldugu iҫin gůnahları affedilir!), eski karısı Bedia’ya dȍner. Onlar ermiș muradına… Şimdi, eski Yeșilҫam filimleri neden aklıma geldi?

[a. · Rating 5 out of 5]

4 mü 5 yıldız mı gide gele en sonunda 5 yıldızda karar kıldım. Peyami Safa beni her daim etkiliyor. Karakterlerindeki gerçeklik, farklı kişiliklerin farklı bakış açıları, olayların bambaşka yerlerden gelip sona doğru tam olması gerektiği gibi bağlanması gibi sebeplerden... Ve onca şey olduktan sonra yazarın bize "hayat böyle, her şeye rağmen devam ediyor" dercesine verdiği dinginlik, ruh yorgunluğumu yatıştırıyor ve kitabın kapağını öylece kapativeriyorum.

[Kattyto · Rating 5 out of 5]

must read :>

[Rümeysa]

13 yaşındayken bana bu kitabı kim neden okuttu tam emin olmasam bile kitabı sevmiştim.
Gerçekten sevdiğim ilk kitap bile olabilir hatta.

[Leyla · Rating 3 out of 5]

Eski turkcenin cokca hakim oldugu, bazi yerlerde takip etmesi zor bir kitap. Ilginc bir hikaye.

[Meltem Yaşar · Rating 5 out of 5]

Aşkın hastalık haline dönüşmesinin yarattığı zararları çok güzel gözler önüne sermiş.Peyami Safa ' nın sevdiğim en güzel yani insan psikolojisi romanlarında başarıyla kullanması.Canan'ın fettan ve hırslı oluşu; okurken çok rahatsız ediyor ve elinden kitabı bırakamadan bir garip merakla okuyorsunuz.Hemcinsim olsa bile başına gelenlere 'hakketti' demekten kendimi alamadım, sonra da üzüldüm.Türk edebiyatı seven sevmeyen herkesin okuması görüşündeyim, iyi okumalar.