Sevip de Sevmemek ��zerine
Edebiyat da di��er t��m sanat dallar�� gibi i��inde s��rl�� bir tak��m mekanizmalar bar��nd��r��yor. ��mr��m��z boyunca bu mekanizmalar��n nas��l i��ledi��ini g��n��n birinde anlayabilece��imizi d������nerek okuyor, yaz��yor, ara��t��r��yoruz ve en nihayetinde ula��t������m��z sonu�� yaln��zca ��znel bak������m��z�� yans��tan - ve ��o��u zaman bizim d������m��zda kimse i��in pek bir ��ey ifade etmeyen - bir avu�� bilgi k��r��nt��s�� oluyor. Susan Sontag, g��ncesinin 1948 y��l��na ait bir b��l��m��nde Andre Gide okurken hissettiklerini ����yle ��zetlemi��:
Bu al��nt��daki kilit nokta kan��mca Sontag'��n okudu��umuz metni 'yeni ba��tan yaratma' ��eklinde ifade etti��i s��re��te gizli. Okuma s��reci esnas��nda ki��isel deneyimlerimiz, ge��mi��imiz, ��nyarg��lar��m��z, estetik anlay������m��z v.b. fakt��rler devreye girer ve ��o��u zaman okuma deneyimimiz, okudu��umuz metni yazar��n o metni yazarken d������nd������nden ��ok daha farkl�� bir y��ne s��r��kler. Ara ara ��zerinde d������nd������m bu mevzular ��zerine bir kez de John Banville'in Sonsuzluklar adl�� roman��n�� okurken kafa yordum.����nk�� bu kitab�� yaln��zca okumakla kalm��yor, onu yeni ba��tan yarat��yorum ve bu e��siz ve muazzam deneyim zihnimi aylard��r ele ge��irmi�� olan karma��a ile verimsizli��i s��k��p att��.


��imdi gelelim ba��l��kta da kendine yer bulan ��u "sevip de sevmeme" meselesine...
Sonsuzluklar bir yan��yla tam bir Banville roman�� fakat bir yan��yla da de��il. Elbette bu de��erlendirmeleri yaparken merkeze Banville'in Deniz roman��n�� ald������m unutulmamal��, fakat yazarla ilgili ne y��ne bakarsam bakay��m kar����ma mutlaka Deniz ����kt������ i��in Banville'in k��lliyat��nda ��ok m��him bir yer te��kil eden bu roman�� merkeze oturtarak hedeften ��ok da ��a��t������m�� sanm��yorum. Deniz'e k��yasla daha d����a d��n��k ve e��lenceli bir metin ortaya koymu�� Banville Sonsuzluklar'da. Roman��n anlat��c��lar��ndan biri Yunan tanr��s�� Hermes. Olaylar tek bir yaz g��n��nde Adam Godley'nin kar��s�� Ursula'yla birlikte ya��ad������ Arden'deki evde ge��iyor. Komada olan baba Adam Godley'i g��rmek ��zere eve o��ullar�� Adam Godley Jr. ile kar��s�� Helen de gelmi��ler ve Adam Jr.'��n k��z karde��i Petra da yine hem olaylar��n hem de Arden'deki evin i��inde. Roman��n konusunu anlatmak istemiyorum zira ne zaman b��yle bir ��ey yapmaya kalksam nerede duraca����m�� kestiremeyerek ��ok fazla detay vermeye ba��lad������m�� hissediyorum, o nedenle romanla ilgili sevdi��im ve sevmedi��im noktalara de��inmem san��r��m daha do��ru bir se��im olacak.
��ncelikle, anlat��c�� olarak Hermes'in sesinden ��ok keyif ald������m�� belirtmeliyim. Olduk��a haylaz, ne��eli bir tonu var Hermes'in. ��zellikle de ara ara babas�� Zeus'la tak����t������ yahut babas��ndan ��ekinmesine ra��men ��akt��rmadan onu ��eki��tirip durdu��u b��l��mler epey keyifli. Zaten metinde baba-o��ul ili��kisi/��at����mas��na hem Adam Godley-Adam Godley Jr. hem de Zeus-Hermes ��zerinden yer yer de��iniliyor. ��rne��in daha roman��n ba��lar��nda Adam Jr.'�� babas��n��n pijamalar��n�� giymi�� bir ��ekilde evde dola����rken g��r��yoruz ve bu da zihnimizde Freudvari bir tak��m mevzulara ili��kin lambalar��n yanmas��na neden oluyor.

Roman��n en parlak yanlar��ndan biri ku��kusuz - yaz��n��n ba��lang��c��nda da belirtti��im gibi - Banville'in ��slubu. Yer yer o denli ��arp��c�� pasajlar var ki, okurken kitab��n kapa����na ta����nan The Times al��nt��s��n�� - i��inde bar��nd��rd������ gereksizce abart��l�� tona ra��men - sonuna kadar hak etti��ini d������n��yoruz: "��ylesine g��zel, ��ylesine parlak yaz��lm���� ki her sayfas�� keyif, ��a��k��nl��k ve co��ku veriyor."
Peki t��m bunlara ra��men neden ��u "sevmemek"? Bunun da birden ��ok yan��t�� var elbette fakat san��r��m en belirgin nedenlerden biri kendimi ��zde��le��tirebilece��im bir karakter olmamas��yd��. Evet, romanda pek ��ok karakter var fakat anlat��lan onca ��eye ra��men hi��birinin yeterince derinle��tirilemedi��i hissine kap��ld��m. Bir ba��ka sorun da, roman evreninde olup da ger��ek d��nyam��zda olmayan ��eylerle ilgili a����klamalar��n ��ok ge�� yap��lmas��yd��. Buna ����yle bir ��rnek verebilirim: romanda anlat��lan d��nyada tuzlu suyla ��al����an arabalar var ve bu, ��nl�� bir matematik��i olan Adam Godley'nin ortaya att������ kuramlara dayanarak ortaya ����kar��lan bir bulu��la do��rudan alakal�� fakat tuzlu suyla ��al����an arabayla roman��n ba��lar��nda kar����la��t������m��z halde Adam Godley'nin kuramlar��yla ilgili detaylara ��ok daha sonraki sayfalarda rastl��yoruz. Anlat��c��n��n bir Yunan tanr��s�� olmas��n�� saymazsak, romandaki g��r��n��r evren genel anlamda i��inde ya��ad������m��zdan farkl�� olmad������ i��in de g��zel g��zel okurken kar����m��za bir anda tuzlu suyla ��al����an bir araba ����k��nca do��al olarak, "bu da nereden ����kt�� ��imdi?" hissine kap��l��yoruz. Roman�� okurken, Banville'in yetene��ine kendini kapt��rarak benzetme yapma konusunda a����r��ya ka��t������n�� d������nd������m k��s��mlar da oldu. Bunlar��n bir k��sm�� ��zg��n ��ngilizce metinde kula���� daha az t��rmal��yor olabilir zira Banville metnin sesine ve t��n��s��na da ��nem veren bir yazar olarak biliniyor. Buradan ��evirinin k��t�� oldu��u anla����lmas��n tabii, bence son derece ba��ar��l�� ve ak��c�� bir ��evirisi var Sonsuzluklar'��n. Hatta yeri gelmi��ken, ��evirmen Dilek Berilgen Cenkciler'i kutlamak isterim...
Yine de be��enerek okudu��um bir roman oldu Sonsuzluklar. ��zellikle ��arp��c�� son sahneler ve yazar��n e��siz ��slubunu konu��turdu��u kapan���� k��sm�� beni en ��ok etkileyen b��l��mler oldu. Dolay��s��yla, roman��n as��l sorununun, Deniz gibi bir ba��yap��t��n Banville ile ilgili beklentilerimi olabilecek en ��st d��zeye ����karmas�� oldu��unu d������n��yorum. Ya da belki de roman��n konusu genel anlamda ilgimi ��ekmedi ve anlat��m�� be��endi��im halde d��nyas��na bir t��rl�� kendimi kapt��ramad��m; kim bilir! Okunmay�� bekleyen bir Banville roman�� daha kald�� kitapl������mda: G��ne�� Tutulmas��.
Published on February 10, 2020 11:58
No comments have been added yet.